Türkiye'de binlerce AIDS vakası var

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Uygulama ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Öğretim Üyesi Doç. Dr. Seyit Ali BÜYÜKTUNA “1 Aralık Dünya AİDS Günü” nedeniyle bilgilendirmede bulundu. 

Enfeksiyon Hastalıkları Öğretim Üyesi Doç. Dr. Seyit Ali BÜYÜKTUNA yaptığı açıklamada ; 

İlk defa 1980’li yıllarda tanımlanmış olan bu hastalık, dünya genelinde önemli sağlık sorunlarından biri haline gelmiştir. Hastalık etkeni virus tedavisiz olgularda bağışıklık sistemini hedef alarak vücudun savunma gücünü zayıflatmakta ve normal koşullarda tedavi edilebilen hastalıklar, savunma gücü yetersiz kaldığından tedavi edilememektedir. Antiretroviral ilaçların kullanıma girmesiyle AİDS hastalığı ölümcül bir hastalık olmaktan çıkmış, kronik bir hastalık haline gelmiştir. HIV ile enfekte kişiler artık güncel tedaviler sayesinde uzun yıllar sağlıklı bir şekilde yaşamakta ve yaşlanmaktadır. 

HIV infeksiyonu ile AIDS aynı değildir. HIV’in vücuda girdikten sonra genellikle viral bir üst solunum yolu infeksiyonu gibi seyreden akut dönemini, kronik infeksiyon (asemptomatik dönem) dönemi izler. Bu dönemde de HIV infeksiyonundan şüphelenebileceğimiz bazı klinik durumlar ortaya çıkabilir. Ağızda tekrarlayan mantar infeksiyonları, zona gibi hastalıklar oluşabilir. HIV vücuda girdikten sonra bağışıklık sisteminin hücrelerini zaman içinde doğrudan ve dolaylı olarak hasara uğratır, azaltır ve bağışıklık sistemini zayıflatır. Bu bağışıklık sistemi hücrelerinin sayısının 200/mm3’ün altına düşmesi ile AIDS dönemi başlar. HIV infeksiyonu eğer zamanında tanınarak tedavi edilmezse, bağışıklık sisteminin normal olduğu kişilerde hastalık yapmayan ya da sık görülmeyen mikroorganizmaların yaptığı infeksiyonlar (fırsatçı infeksiyonlar) ve kaposi sarkomu, lenfoma gibi kanserler gelişir. 

UNAIDS tarafından ilk olarak 1988 yılında (1 Aralık 1988) ilan edilen “Dünya AIDS Günü”nden bu yana farkındalığın artırılması ve hedeflere ulaşılabilmesi için her yıl bir tema seçilmektedir. 2022 yılının teması ”Eşitsizlikleri sona erdir, AIDS’i sona erdir, Pandemiyi sona erdir” olarak kabul edilmiştir. 

DÜNYADA HIV/AIDS: 2021 sonu itibariyle Dünya’da 38.4 milyon HIV  infeksiyonu ile yaşayan kişi olduğu tahmin edilmektedir. Günümüze kadar yaklaşık 40 milyon kişi AIDS ya da AIDS ile ilişkili fırsatçı infeksiyon ya da kanserlerden kaybedilmiştir. 2021 yılında 1.5 milyon yeni HIV infeksiyonu saptanmış olup, AIDS ve AIDS ile ilişkili komplikasyonlar nedeniyle 650.000 kişi yaşamını yitirmiştir. 

TÜRKİYE’DE HIV/AIDS: Ülkemizde 1985 yılından 15 Kasım 2022 tarihine kadar doğrulama testi pozitif tespit edilerek bildirimi yapılan 34.453 HIV (+) kişi ve 2.177 AIDS vakası mevcuttur. Vakaların % 81,4’ü erkek, % 18,6’sı kadın olup % 16,2’si yabancı uyruklu kişilerden oluşmaktadır. Vakaların en fazla görüldüğü yaş grubu 25-29 ve 30-34 yaş grubudur. 

HIV infeksiyonu en sık olarak cinsel temas (erkek-kadın, erkek-erkek) ve damar içi uyuşturucu kullananlarda aynı enjektörün paylaşılması ile bulaşmaktadır. Bunun yanı sıra kan transfüzyonu, organ transplantasyonu, HIV ile yaşayan anneden bebeğe ve sağlık çalışanlarında mesleki maruziyet sonrası bulaşma olabilir. Ülkemizdeki en önemli bulaş yolu cinsel yol iledir. Resmi kayıtlarda bulaş yollarının sadece yarısı tam olarak raporlanabilmiştir. Bulaş açısından durumu bilinen kişilerin %97.1’inde bulaş yolu cinsel yol iledir. Cinsel yol ile bulaşın da yaklaşık %67’sini heteroseksüel (kadın-erkek) ilişki, %33’ünü ise erkek-erkek ilişkisi ve biseksüel ilişki oluşturmaktadır.  Ülkemizde HIV ile yaşayanların en yoğun oldukları yaş aralığı 20-45 arasıdır.  Bununla birlikte 15-19 yaş aralığında (adölesanlar) son yıllarda dikkati çeken bir artış mevcuttur. 

HIV NASIL BULAŞMAZ? Aynı ev, işyeri ve odada bulunmak, tokalaşma, el sıkışma, dokunma, sosyal tip öpüşme, telefon kulaklığı, kapı tokmağı, giysislerin ortak kullanımı, sigara paylaşma, tabak, çatal, kaşık, bıçak, bardak paylaşma, yüzme havuzu, banyo, sauna, tuvalet paylaşımı, göz yaşı, ter ve tükrük ile, sinek, sivrisinek, böcek sokması ile bulaş olmamaktadır. 

KORUNMA: HIV/AIDS hastalığı önlenebilir bir hastalıktır. Korunma önlemleri tedaviden çok daha ucuz ve etkilidir. Riskli cinsel davranışları azaltmak için; cinsel eğitim ve HIV/AIDS programlarının düzenlenmesi, cinsel temas sırasında kondom kullanımı, ayrıca infekte olmayan partnerle monogomik ilişki bulaşı önlemek adına oldukça önemlidir. 

HIV/AIDS hastalığı sadece bir sağlık problemi değil, aynı zamanda tüm toplumu, her bireyi ilgilendiren sosyal bir problemdir. Bu nedenle hastalık ile ilgili doğru bilgilenmek, bilinçlenmek, nasıl korunulacağını öğrenmek, HIV enfekte hastaları toplumdan dışlamamak gerekmektedir.

Tufan Özyaşın