Sivas'ın manevi büyüklerinden Nûman Efendi kimdir?

Asıl adı Nu’mân’dır. 1103/1691-92 yılında Sivas’ta dünyaya geldi. Sivas’ın en eski ailelerinden Sarı Hatipzâdelerdendir. Babası şair, müderris ve aynı zamanda Sivas müftüsü olan Ahmed Hamdî Efendi’dir (Arslanoğlu 2006: II/331). Yaşadığı dönemde çok sevilen ve ilmiyle meşhur olan Nu’mân Sâbit Efendi, halk arasında “Yılancık Evliyası” ve “Mecma’u’l-Bahreyn” olarak da tanındı. Eğitimini amcası Abdullah Efendi’den alan Nu’mân Efendi, Sivas müftülüğü görevinde bulundu. Kaynaklarda, Nu’mân Efendi’nin Sâbit mahlasını seçmesinin sebebi olarak İmam-ı A’zam’ın adının Nu’mân bin Sâbit olmasından kaynaklandığı bildirilmektedir. bu mahlası aldıktan sonra Nu’mân Sâbit ismiyle anılmaya başlandı (Arslanoğlu 2006: II/337) 1182/1768-69

 yılında vefat etti. Ölümüne Sivaslı şairlerden Hüsnî, “Oku İhlâs o rûh-ı pâkini eyle hemân ihyâ” mısrasıyla tarih düşürmüştür. Mezarı, kurduğu kütüphane ile yaptırdığı çeşme arasında ve bugün Sivas Ulu Cami’nin batısında bulunan aile kabristanındadır.

Vehbi Cem Aşkun, şairin çocuğu olmadığını söylemektedir (1948: 171). Fakat Nu’mân Sâbit’in kaleme aldığı bir mecmuada yer alan tarih manzumesinden, şairin EsaD ve Emin adında iki çocuğunun olduğu anlaşılmaktadır (Mecmû’a, vr. 144a).Nu’mân Sâbit Efendi, 1172/1758-59 yılında Ulu Cami’nin yanındaki konağının yanıbaşına kendi adıyla anılan bir kütüphane yaptırmış ve yine oraya bir de çeşme inşa ettirmiştir. 1930’lu yıllara kadar hizmet veren bu kütüphane binası yıkılmış ve burada bulunan kitapların bir kısmı Ziya Bey Kütüphanesine geçmiştir. Fakat bu kitapların birçoğu bugün kaybolmuş vaziyettedir (Yıldız 2007: 38).

Nu’mân Sâbit’in bugün elimizde iki edebî eseri bulunmaktadır:

1. Müftî Nu’mân Efendi Mecmû’ası: Sivas Ziya Bey Kütüphanesi 189 numarada kayıtlı olan eser, müellif hattı olup 231 varaktır. Mecmuanın başında Kayserili Hacı Hilmî Efendi’nin takrizi bulunmaktadır. Mecmuada Nu’mân Sâbit’e ait Türkçe ve Farsça gazel, kaside, tarih ve müfred gibi birçok manzumenin yanı sıra amcası Abdullah Efendi ve kardeşi Faik Efendi’ye ait şiirler de bulunmaktadır. Eser, Abdullah Efendi ve Nu’mân Efendi’ye ait Arapça fıkıh ve tasavvufla ilgili risaleler de içermektedir.

2. Mecmû’a-i Nû’mân Sâbit Efendi: Eser, Ziya Bey Kütüphanesi 357/1 numarada kayıtlıdır. 

Müellif hattı olan Mecmû’a, 6 varaktır. Yazmada Nu’mân Sâbit’e ait şiirler yer almaktadır. Mündericâtında şairin, Mezâkî’nin “gelmez” redifli gazeline yazmış olduğu tahmis, “Mi’râc-ı Resûl” ve “Nefs-i Emmâreden Şikâyet” başlıklı mesneviler ile dört halife ve III. Mustafa’nın övgüsünde yazılmış manzumeler bulunmaktadır.

Bu eserlerin dışında Risâle fî Hakkı’ş-Şi’r, Duaü Enbiyâ ve Evrâdü’l-Esfiyâ, Hacc-ı Ekber, Risâle-i Selâm, Risâle fî Hakkı’l-İ’tikâf, Risâletü’l-Fürâsiye, Meselü’l-Ferâdisiye, Hüsn ü Kubh ve Şerh-i Hizbu’l-Bahr gibi Arapça eserleri de vardır.

Nu’mân Sâbit Efendi, 18. asırda Sivas Müftülüğü görevinde bulunmuş, şair ve kültür adamı kimliğiyle tanınmış önemli bir şahsiyettir. Sadece dinî ilimlerdeki vukûfiyeti ile değil iyi bir şair olması yönüyle de dikkate değer bir isimdir.

(teis.yesevi.edu.tr)