Geleneksel oyunlardan birisi olan topaç Sivas’ta tüm mahallelerde başı çeken ustaları ile bilinir, mahallelerarası yarışmaları ile revaçta bir oyuna sahipti. Topacı çevirmenin son derece mahir olduğu gerçeğinden hareketle çeşitli oyun şekilleri olan topaç oyununda en fazla oynanan oyun uğundurmaydı. Yani en fazla dönen topaç.
Topacın sert bir şekilde yere fırlatılmasıyla birlikte çıkan sesinin verdiği uğundurma Sivas’ta yöresel olarak dillere de yerleşen bir deyişti: Seni topaç gibi uğundururum. Yani senin canını çok yakarım, canını çok acıtırım demekti.
Topaç, ahşaptan yumurta şeklinde oval olarak keserle yontulur, uç kısmı ise kesilerek bir mıh ile başı oluşturulmuş bir oyun aracıdır. İp ile oval kısmına sarılıp, oyuncu tarafından bu iple hızlı bir şekilde yere atılarak döndürülmesi sağlanırdı. Hızla dönmeye başlayan topaç çıkardığı sesle uğuldama sesdeşliğini kazandı. Uğundama, yani çok fazla dönerek çıkardığı ses ile birlikte en fazla dönen topaç diğer topaçları üterdi.
Develeme, Kökleme, Koçek (fırıldak) gibi oyun türleri olan topaçta, usta olanların oyun türleri de değişirdi. Özellikle çizilen daire içine bırakılan topaçlara ebenin fırlattığı ve dönerek daire içinde ki topaçları çıkarması en meşhur usta işi topaç oyunlarındandı.
Aradan geçen yıllar ile birlikte unutulmaya yüz tutan geleneksel oyunlarımızdan olan topaç, zaman zaman bazı yerlerde geleneklerin canlandırılması adına yapılmaya çalışılıyor. Sivas’ta ise bir zamanlar bakkallarda rengarenk satılan topaçlardan artık bir tane bile yok.
Gülşah Akkaş Yaman
