SENUSÎLİK ve 1 ŞUBAT 1921 SİVAS İTTİHADI İSLAM KONGRESİ

SENUSÎLİK ve 1 ŞUBAT 1921 SİVAS İTTİHADI İSLAM KONGRESİ
2018 Ocak ayı içerisinde konusu tasavvuf olan iki sunum dinleme imkânım oldu. Birinci sunumu, Vaiz-Yazar İdris Kocabaş, ikincisini ise Prof.Dr. Kadir Özköse gerçekleştirdi. İdris Hoca; ?İslamda Tasavvuf? konusunu daha genel olarak, Kadir Hoca ise; ?izm?lerin ümüğünü sıktığı günümüz Müslümanlarına tasavvuf ne verebilir, İslam dünyasındaki acıyı dindirmede tasavvufun rolü olabilir mi, günümüz buhranlarının çözümünde tasavvuf ne gibi katkılar verebilir?? soruları temelinde ve bu sorulara bir cevap mahiyetinde  ?Senusiyye Tarikatı(Senusîlik)  özelinde bir sunum gerçekleştirdi. Biz de bu yazımızda, daha önce yeterince malumat sahibi olmadığımız , öğrendikçe hayranlığımızın ve hayretimizin arttığı bu tarikatı ve bu tarikatın büyük şeyhlerinin Osmanlıya, Sivas´a kadar uzanan destansı hayatlarından kısa kesitleri  aktaracağız. Muradımız; bu yazıyı okuyanlar vesilesiyle, Senusiliğin duyulması, belki araştırılması ve istifade edilmesidir.
19.yy da Afrika da doğan Senusî hareketinin kurucusu  Muhammed Bin Ali Es-Senusi´dir.  Afrika´daki Sufi hareketler içerisindeki yeri-önemi büyük olan bu zat 12 ilimde icazet almış bir  müderristir. Müctehid  derecesindedir ve en büyük mücadelesi taklide karşı olmuştur. Sayın ÖZKÖSE´nin ifadesiyle , Taklit değil; tahkik der . İçtihad kapısının açılması gerektiği, günümüz sorunlarına İslam gözlüğüyle bakmak gerektiği,   mezhep taassubunun da mezhepsizliğin de felaket olduğu,  görüşlerinden bazılarıdır. 1859 yılında vefat eden Es-Senûsî´nin kırktan fazla eseri vardır ve fıkıh, hadis, tefsir, kelam, tasavvuf, astronomi, matematik, tarih, coğrafya, felsefe, epistemoloji, hat sanatı gibi bilimlerin bazılarında ?imam? derecesinde olduğu gibi, logaritma üzerine batıdan daha önce eser yazmış bir âlimdir. 1810 yılında  ?Osmanlı Medreselerinin Çöküş Sebebi?  konulu bir kitap da yazmıştır. Mısır da  Ezher Üniversitesindeki  günlerinde kendisini  Kavalalı Mehmet Ali Paşa  da fark eder ve yanına çağırır. Fakat; Kavalalı´nın Osmanlı arkasından iş çevirmesini, Osmanlı´nın meşru hilafet merkezi olmasına karşın Mehmet Ali Paşa´nın İngiliz ajanlarının ?üst aklıyla? hareket etmesini Mısır halkına anlatması üzerine, Kavalalı tarafından hakkında idam kararı verdirilir ve  ?rafîzî?  damgası vurulur.
Bunun üzerine Mısırdan kaçarak Arabistan´a gelir. Burada  ?İdrisiyye Tarikatı´nın  kurucusu olup asıl mücadelesi  ?vehhabilikle?  olan  Ahmed bin İdris El-fasi (ölümü 1836) ile tanışır. Ahmed bin İdris, aralarında  Muhammed Bin Ali Es-Senusi´nin  de olduğu üç dervişi yerine  halife  bırakmıştır. Böylece hocasından sonra  ?Senusiyye?  şeklinde yeni bir söylemle hareketi sürdürür.1837 de  Fransızların 730 bin Cezayirliyi katletmesi  üzerine 4000 işi ile Cezayir´e gider. Fransız ajanları haber aldığı için küçük gruplar halinde girerler ülkeye. Cezayir´deki Kâdiri Şeyhi ile mektuplaşır ve direnişe dışarıdan destek olur?
İslam dünyasını dolaşır ve Müslüman ulemanın şehirlere hapsolmasına çok üzülür.  Zaviye Teşkilatını  sahraya kurar. Bu tarikat erlerinin  hafız  olması,  Nebevî Sünnete bağlı  olması, tarikata gireceklerin mutlaka okur-yazar olması, 4 yaşından 20 yaşına kadar eğitimlere katılması,  her müridin yılda en az 10 kitap yazması  ve 1 Kuran´ı Kerim yazması, her müridin  kendi el emeği ile geçinmesi  ve bir meslek sahibi olması, çölde olmalarına rağmen yılda en az  10 meyve ağacı yetiştirmeleri , en az bir kuyularının olması, meyve-sebze yetiştirmeleri(1850´li yıllarda Afrika´daki bitki çeşitliliği 40-45´ten 250´ye çıkarılmıştır), herhangi bir  sanat dalında mahir olmaları , iyi bir şilahşör olmaları ve kişi başı en az 4 silah sahibi olması gibi daha ne şartları vardır, neler neler...
Bu hareket, İslam Dünyasında ilk özel üniversiteyi, Oxford kalitesinde kurmuş, Avrupa´dan 7000 den fazla öğretim üyesi getirmiş. İlk defa döküm fabrikası kurarak İstanbul´a silah ihraç etmiş. Tarikatı yakından izlettiren Osmanlı, Senusilerin Osmanlı ve ümmet dostu olduklarını görünce Afrika´dan toplanan vergilerin yüzde beşini bu harekete vererek destek olmuş, Osmanlı, Senusilerle birilikte hareket etmiştir.
Sonraki yıllarda hareketi devam ettiren Senusiler, Fransızları mağlup etmiş, Afrika içlerinde ?uydu devletler? kurmuşlardır. Fransızlar suikastler düzenleyerek, 1500 kadar yetişmiş Senusi dervişini şehit etmişler ve bu devletler yıkılmıştır.  Muhammed Bin Ali Es-Senusi´ nin ölümünden sonra hareketin liderleri arasında iki oğlu da yer almıştır. Bunlar;  Muhammed Mehdi ve Muhammed Ahmed Eş-şerif´tir . Libya´nın 1911 yılında işgal edilmesi üzerine Senusiler Osmanlı adına savaşmışlar, bu savaşları organize etmek üzere  Mustafa Kemal, Enver Bey  gibi tarihi şahsiyetler Trablusgarp´a gönderilmiştir. İtalyanlar ağır yenilgilere uğratılmış,  Muhammed Ahmed Eş-şerif , Osmanlıya 9 mektup göndererek ?bizim adımıza karar verip antlaşma yapmayın? diye ricada bulunmuş fakat 1912 Uşi Antlaşmasıyla maalesef bu İslam beldeleri düşmanlara terk edilmiştir. Senusilerin silahları toplatılmış ve Mısır´a çekilmek zorunda kalmışlardır. 1915´te Osmanlı cihat fetvası yayımladığında bu fetvaya ilk cevap yine  Büyük Mücahit Muhammed Ahmed Eş-şerif´ ten gelmiş, Mısır´da İngilizlere karşı 2 yıl savaşmışlar, Osmanlı´nın Suveyş´ten çekilmesiyle 30.000 şehit vermişlerdir?
1917 yılında İstanbul´a gelen  Muhammed Ahmed Eş-şerif, dünyanın en büyük mücahidi olarak, Sultan Vahdettin´e kılıç kuşandırmıştır.  İstanbul´un fiilen işgaliyle ilk tutuklananlar Ahmet Eş-şerif ve 400 arkadaşı olmuştur. Sultan, EŞ-şerif´i hapishaneden kaçırır. Sonraki yıllarda Mustafa Kemal´in danışmanı olan  Muhammed Ahmed Eş-şerif, Anadolu´ya geçerek kongreler düzenler. ?İstanbul kurtulmadan; Libya ve Mekke kurtulmaz? der. ..
Ve gelelim 1 Şubat 1921 tarihine. Bu tarihte Muhammed Ahmed Eş-şerif liderliğinde 4 Eylül 1919 Meşhur Sivas Kongresi´nden sonra yine Sivas´ta, ?Sivas İttihad´ı İslam Kongresi?düzenleniyor. Bu kongreye İslam dünyasından 1700 delege katılıyor. 38 maddelik kongre bildirisinde İslam birliği tescilleniyor.
1923´e kadar Mustafa Kemal´in yanında yer alan Ahmed Eş-şerif , hilafetin kaldırılmasını reddederek yollarını  ayırmış ve Anadolu´ya çıkarak reddiye ayaklanmaları başlatması üzerine,  Eskişehir İstiklal Mahkemesi tarafından idama mahkum edilmiştir. Bunun üzerine Kazım Karabekir Paşa; ?Ahmed Eş-şerif vatan haini ise; vatan müdafii kimdir??  diyerek ordusunu harekete geçirmiş.   Böylece idamı, Mersin´in bir Süryani köyünde zorunlu iskana dönüştürülmüştür. Köyün tamamı Ahmed Eş-şerif´ten sonra İslamla şerefleniyor.  Sonra Suriye´ye geçiyor Fransızlar kendisine suikast düzenliyor. Filistin´e geçiyor ve bugünkü  Mescid´i Aksa Tugaylarını kuruyor.  Bu durumdan İngilizler rahatsız olunca Hicaz´a gidiyor ve Kral Faysal kendisini ?Dünyanın en büyük Mücahidi? diye karşılayıp methediyor fakat  O; Kral´a ağır ithamlarda bulunuyor. ?Fahreddin Paşa´yı koruyamadınız, petrol için dini ve onurunuzu sattınız?diyor. Bunun üzerine  Kral, kendisini ?haydut? ilan ediyor ve O da Yemen´e geçerek ve orada 1934 vefat eder.
  Yerine Muhammed İdris geçmiş, 4 defa işgalcileri yenmiş, Senusi Krallığını kurmuştur.(1917-1922) Mussolini iktidara gelince 80.000 kişi ile Libya´ya çıkarma yapar. Muhammed İdris cephede 70 civarında yara alır. Mısır´a götürülürken yerine yine  büyük bir mücahid olan Ömer  Muhtar´ı bırakır.  Sonraki yıllarda 1948 yılına karar İtalyanlar, İngilizler ve Fransızlara karşı direnişi sürdürürler.  İyileşen Muhammed İdris Libya Kralı olur ve Adnan Menderes´in yakın dostudur. Irak Kralı ve Libya kralı Türkiye´ye gelirler ve Çankaya köşkünde ?Türkiye´nin eyaleti olmak istiyoruz? derler. Fakat Muhammed İdris, Mersin´den ülkesine dönerken Libya da darbe olur ve iktidara KADDAFİ gelir. Irak Kralı da Cizre´den çıkış yapmadan Irak´ta darbe olur ve iktidara SADDAM gelir?
Nereden nereye. İşte size bir tasavvufi hareketin neleri  başarabildiğinin kısa öyküsü. Kadir Hocanın dediği gibi:? Dervişlik köşeye çekilmek değil; göz yaşını dindirmenin adıdır.?
Not: Biz sadece hazır bilgileri aktardık. Asıl emek başta Prof. Dr. Kadir ÖZKÖSE ve diğer araştırmacılarındır. ALLAH(C.C); onlardan razı olsun.
Geniş bilgi için Bakılabilecek Kaynaklar:
Kadir Özköse; 25/01/2018 Sivas ÖĞDER, ?Senusilik? Konulu sunumu.
  eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/323.pdf
Köksal Başar: www.yazete.com/genc-kalemler /koksal-basar/sub at-1921-tarihli-sivas-islam-birligi-kongresi/2647
www.sivasp ostasi.com.tr/haber/1_subat_1921_tari hli_siva-1242.html
www.dunyabulteni.net/haber/295 640/afrikada-bir-direnis-hareketi-s enusilik
Senusilik, Libya ve İnkılâp Tarihi
www.haksozhaber.net /senusilik-libya-ve-inkilap-tarihi-19873h.htm
www.dunyabizim.com/kitap/12695/afri kada-tasavvuf-ve-cihad-oda kli-bir-hareket