Sivas’ta 1271 yılında yapılan Gök Medrese, temelinde bulunan ardıç kazıklar sayesinde günümüze kadar ayakta kalmayı başardı. Ardıç ağacı suyun içine bırakıldığı zaman hiçbir özelliği kaybetmemesi, yapıların temellerinde kullanıldığı taktirde zeminin gerilme katsayısını artırarak zeminin taşıma gücünü yükselmesiyle biliniyor.
Evliya Çelebinin Kızıl Medrese dediği, Timur’un yakarken bile hayranlıkla seyrettiği ifade edilen, Selçuklular’ın Anadolu’daki en değerli eserlerinden birisi olan Gök Medrese mimarisi ve adını aldığı mavi çinileri ile göz kamaştırıyor. Anadolu Selçuklu Devleti döneminde, 1271 yılında Sahip Ata Fahrettin Ali tarafından Mimar Kaluytan’a (Kaluyan el-Konevi) yaptırılan Gök Medresenin temelinde 2006 yılında yapılan restorasyonlar sırasında ahşap kazık temel sistemine rastlandı. Kızılırmak deltasının yumuşak toprağı üzerinde bulunan yapı inşa edildiği dönemde temelinin sağlam olması amacıyla 5.5 metre taş temelin altında bulunan ardıç kazıklar üzerine oturtuldu.
Ardıç ağacı suyun içine bırakıldığı zaman hiçbir özelliği kaybetmemesi, yapıların temellerinde kullanıldığı taktirde zeminin gerilme katsayısını artırarak zeminin taşıma gücünü yükselmesiyle biliniyor.
"Suyu yedikçe kuvvet kat sayısı artıyor"
Sanat Tarihçisi Yunus Budaktaş, ardıç ağaçlarının suya dayanaklığı ve yapıda kullanılan mimarinin detaylarından bahsederek, şunları söyledi: “Sivas Gök Medrese mühendislik harikası olan bir yapıdır. Burada görmüş olduğunuz ardıç kazıklar yapının temelini güçlendirmek için döneminde kullanılmış olan müthiş bir mühendislik ve mimarlık eseridir. 2006 yılında yapılan onarım ve güçlendirme çalışmalarında keşfedilen bu ardıç kazıklar Kızılırmak deltasında ki alüvyon tabaka üzerine yapılan yapının temelinde horasan harcıyla birlikte kullanılmıştır. Yapının temelinde yaklaşık 5 buçuk metre yüksekliğinde taş temel, onunda altında yaklaşık 1 metre yüksekliğinde ardıç kazıklar bulunmaktadır. Ardıç ağacının özellikle kullanılması sebebi ardıç ağacı suya dayanaklı ve suyu yedikçe genleşerek kuvvet kat sayısı artan özellikte bir ağaçtır. Bu nedenle özellikle tercih edilmiş ve yapının zemininde bulunan oynar tabakanın güçlenmesini ve yapının daha sağlam bir temele oturmasını sağlamıştır. Yapının temelinden çıkartılan ardıç kazıklar yapının müzeye çevrilmesinin ardından Gök Medrese Vakıf Müzesinde sergilenerek ziyaretçilerin beğenisine sunuluyor.”
Timur hayran kaldı
Sivas da yaptırılmış medreseler arasında 1271 yılında III. Gıyâseddin Keyhüsrev döneminde, vezir Fahreddin Ali b. Hüseyin Sahip Ata tarafından, Kalûyan’ül Konevi’ye inşa ettirmiş olduğu ve mimarının “üstad” düzeyine ulaştığı gösteren Gök Medrese, hem mimarisi hem de bezemeleri açısından oldukça önemlidir. Sivas Gök Medrese adını yapının birçok yerinde kullanılmış olan mavi-turkuaz çini bezemelerden almıştır. İhtişamlı mermer ve taş işlemeciliği bulunan taç kapısıyla, sırsız ve sırlı tuğlaların, mozaik çinilerin birlikte bütünlük sağladıkları muhteşem bir yapıdır. İnşa edildiği dönemlerde İlim, bilim yuvası olmuş ve daha birçok ihtiyaca cevap vermiştir. Evliya Çelebinin Kızıl Medrese dediği, aynısını bir daha yapmanın mümkün olmadığını, diyar-ı İslam’da emsaline rastlanmadığını belirttiği Gök Medrese, kesme taştan yapılmıştır, iki katlı olup, birçok odası bulunan ve odalarının kapılarında kufi yazılarla hadisler nakşedilmiş, ortasında sekizgen havlusu ve çinilerle bezenmiş simetrik bir eyvanı bulunmaktadır. Köşe kuleleri yuvarlaktır ve mermer kabartma bezemeleri bulunmaktadır. Yapının görkemli duruşuna farklı bir hava katan çifte minarelerinde, sırlı ve sırsız tuğlalarla yapılmış kabartmalar, geometrik ve bitkisel motifler bulunmaktadır. Cepheden bakıldığında, tepesinde kartal figürü, yaprakları arasından nar bulunan hayat ağacı motifi ve altında iki kesişen kareden meydana gelen, sekiz köşeli yıldızı formu dikkat çekmektedir. Bir diğer dikkat çeken bezeme ise; taç kapının giriş kısmında üst köşe taşlarında yaprağın içine birbirine girift şekilde işlenmiş olan hayvan başlarıdır. Türklerin on iki hayvanlı takviminde bu hayvanların bir kısmı bulunmaktadır. 1399 yılında Timur şehri istila ettiğinde bu muhteşem yapıya hayran kalmıştır. Gök Medrese, Selçuklu sanatının mimarisi ve süsleme sanatı birbiriyle bütünleştirilmiş olan nadide abidevi eserlerindendir.
